म पुरुष तथा महिला दुवैप्रति आकर्षित भएको कुरा म ११ वर्षको हुँदा थाहा पाएको थिएँ । उक्त भावनालाई व्यक्त गर्ने त्योबेलाको मेरो शब्दकोशले दिएको एउटा मात्रै शब्द भनेको ‘द्विलिंगी’ थियो । समय बिट्ट्दै जाँदा “म द्विलिंगी हुँ तर यो कुरा मैले कसैसँग शारीरिक सम्पर्क गरेपछि मात्रै यकिन गर्न सकिन्छ ” भन्ने भावबाट “म पक्कै पनि द्विलिंगी हुँ तर यो शब्दले मलाई असहज बनाउँछ” भन्नेमा पुगेँ र अन्त्यमा मैले यस भनाइमा शान्ति मिलेको पाउँछु, “म क्वेर महिला हुँ । ”

भाषा महत्त्वपूर्ण हुन्छ । महिलाहरूले प्रयोग गर्ने शब्दहरू तथा हामीले कसरी ती शब्दहरूलाई प्रयोग गर्छौँ भन्ने कुराले स्थापित मान्यताहरूलाई आमूल परिवर्तन गर्ने सम्भावना रहन्छ । क्वेर हुनु भनेको के हो ? ‘वेश्या’ तथा ‘नारीवादी’ शब्दहरूजस्तै क्वेर पनि एक शब्द हो जसलाई हेप्ने गरी हामी विरुद्ध प्रयोग भएको शब्दलाई हामीले गर्वका साथ आफ्नो पहिचानको रुपमा ग्रहण गरेका छौँ । 

‘क्वेर’ भन्ने शब्दले मेरो पहिचानलाई बढी राम्रोसँग अभिव्यक्त गर्छ किनकि यस शब्दमा रहेको तरलताले गर्दा मैले आफ्नो बारेमा अरूलाई कम मात्रामा व्याख्या गर्नुपर्छ जसले गर्दा मलाई सशक्तिकरण भएको अनुभूति गराउँछ । द्विलिंगीमा लिंग भन्ने शब्द भएकाले त्यसले कतिपय अवस्थामा अधिक यौनिकरण गराउँछ । 

एलजीबीटीक्यूआईए+ अभियान तथा बाह्य संसारमा द्विलिंगी कम देखिने वा उनीहरूलाई देखिन नदिने खासमा वास्तविक समस्याहरू हुन् । हामी विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित हुने गरी हामी जन्मन्छौँ भन्ने हामीसँग अपेक्षा गरिन्छ र हामीले आफ्नो किशोरावस्था तथा वयस्यक उमेरको सुरुवातका वर्षहरूमा विपरीत लिंगको उत्कृष्ट जोडि खोज्नमै बिताउँछौँ । मैले पुरुषलाई मेरो समबन्धको अर्को व्यक्ति राख्नु र महिलालाई राख्नुमा मेरो जीवन कति सजिलो र गाह्रो हुन्छ त्यो म जान्दछु । द्विलिंगी व्यक्तिलाई विकल्प छ, तपाईं आफूप्रति अपेक्षा गरिए जस्तै विपरीत लिंगी व्यक्तिसँग जोडी बाँध्नुहुन्छ कि क्वेर व्यक्तिको रूपमा बस्नहुन्छ । हामी विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित हुने तथा समलिंगी हुने भन्नेको बिचको रेखाबाट हिँडिरहेका हुन्छौँ र विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित हुनेमा हिँंड्दा धेरै सहज भएकाले समाजमा द्विलिंगीहरू कम देखिन्छन् । 

हाम्रा सामाजिक तथा सामुदायिक जीवनका हरेक पक्ष सबै व्यक्तिहरू विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित हुन्छन् र महिला र पुरुषबिच हुने सम्बन्धमा रही पारम्परिक पारिवारिक गतिशीलतालाई कायम राख्छन् भन्ने अपेक्षाका साथ बनाइएका हुन्छन् । त्यसलाई हामी विपरीत लिंगीहरूको मूल्य मान्यता भन्छौँ । विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित हुनु मूल्य मान्यता भयो तथा त्यसको विपरीत हुनु भनेको प्रतिरोध हो । 

कुनै सम्बन्धमा कुनै पुरुष बिना दुईजना महिलाहरू मात्रै संलग्न हुँदा उनीहरुको व्यक्तिगत जीवनमा पितृसत्तालाई उनीहरूले चुनौती दिन्छन् र त्यसलाई कायम गर्न उनीहरूले अस्वीकार गर्छन् । “हामीलाई आफूलाई सन्तुष्ट राख्न पुरुष चाहिन्न” भन्नु र आफ्नो पूरै जीवन पुरुषहरू बिना नै बाँच्दा त्यसले ठूलो राजनीतिक अडान देखाउँछ । विपरीत लिंगीको मूल्य मान्यताको अपेक्षालाई त्यसले भत्काउँछ जसको एकल आधारमा समाजलाई बनाइएको  छ ।

हाम्रो संसारका सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक तथा आर्थकि आयामहरूलाई विना व्यावधान निरन्तर चल्न उनीहरूले अनिवार्य रूपमा विपरीत लिंगीको मूल्य मान्यतामा भर पर्नुपर्छ । हामीले आफ्नो वरिपरि देख्ने र सुन्ने सबै कुरामा विपरीत लिंगीको दृष्टिकोणलाई अनिवार्य रूपमा प्रचार प्रसार गरिएको छ । ९० प्रतिशत चलचित्र, टीभीका कार्यक्रमहरू तथा गीतहरुमा विपरीत लिंगीका सम्बन्धहरूलाई देखाइएको हुन्छ । विशेष गरी महिलाहरूका लागि हाम्रा प्रजनन उमेरको सबभन्दा उत्कर्षमा’ गरिने कुराकानीका ९० प्रतिशतमा त्यसमा नै ध्यान दिएको पाउँछौँ । 

‘तिम्रो केटा साथी छ ? के हामीले तिमीलाई कोही खोजिदिनुपर्छ ? अब तिम्रो बिहे गर्ने समय भयो, आफ्नो वरिपरिका अरूलाई हेर त ! तिम्रो समय घर्किन थालिसक्यो । ’

विशेष गरी महिलालाई यस्ता सिकाइले विपरीत लिंगीप्रति आकर्षिक हुन दबाब दिन्छ र यस्तो सामाजिक ढाँचाभन्दा बाहिर हामीले सम्बन्ध राख्न पाउँछौँ कि पाउन्नौँ भनेर स्थानहरू पाउन नेपालजस्तो ठाउँमा सहज छैन । पुरुषहरू पनि यस्तो सामाजिक दबाबबाट प्रभावित हुन्छन् तर पुरुषहरूलाई उनीहरुको उमेर ४० को दशकमा हिँड्दा पनि अविवाहित रहेकोमा महिलालाई सोही उमेरमा अविवाहित भएको भन्दा समाजको दबाब थेग्न सजिलो हुन्छ । पितृसत्ताले हामीलाई आफूहरू पुरुषको भर पर्नुपर्छ भनी जीवनभर भन्छ । नेपालमा हामीलाई पुरुषमाथिको निर्भरतामा हामीलाई बाध्य पारिन्छ । जब हामी सबभन्दा पछाडि परेका समुदायहरूलाई हेर्छौँ त्यहाँ जीवन बाँच्ने सवाल छ र हिंसाको सवाल छ । 

हाम्रो समाजमा जति व्यक्तिलाई उनीहरुको यौनिकताको बारेमा सामाजिक रूपमा खोज्न दिइएको छ त्योभन्दा बढी मात्रामा महिला तथा पुरुषहरू क्वेर समुदायमा पर्छन् भन्नेमा मलाई पूर्ण विश्वास रहेको छ । यदि महिला विपरीत लिंगीप्रति आकर्षित भएको तथ्य उसलाई कुनै पितृसत्तात्मक समाजमा बाँच्नका लागि आवश्यक छ भने पुरुषको विपरीत लिंगीप्रतिको आकर्षणको स्वामित्व लिन उसलाई बाध्य पारिन्छ । त्यसबाट विषाक्त पुरुषत्व शक्तिशाली र दमनकारी साधनको रूपमा अस्तित्व कायम गरिराख्छ । निष्कर्षमा भन्दा अनिवार्य रूपमा विपरीत लिंगीप्रतिको आकर्षणले हामी सबैलाई हानि पुर्‍याउँछ ।